پس از استفاده از تمبر چسبدار در ادارات پست، مشكل جدا كردن تمبرها از هم مطرح شد . در آغاز، تمبرها را با قيچي مي بريدند و به همين جهت، حاشيه های تمبرها همواره كم و زياد مي گرديد، زيرا با فرصت و دقت كافی، درست از وسط بريده نمي شد. اين وضع ادامه داشت تا اين كه اولين ماشين دندانه زني تمبر به وسيله (هانري آچر)[1] در بيشتر از صد سال پيش اختراع گرديد.
از آن زمان تاكنون، در ماشين های دندانه زنی تغييرات بسياري حاصل شده و پيشرفت كافی در ساخت آن ها به وجود آمده است.
در حال حاضر براي دندانه زدن اطراف تمبرها در يك ورق و جدا كردن آن ها از حاشيه و دندانه زدن ميان تمبرهای داخل حاشيه، سه نوع ماشين دندانه زنی به كار گرفته مي شود.
اول- گيوتينی[2] دوم- شانه ای[3] سوم- شن كشی[4]
اين ماشين ها حفره هاي سوزني ريزي دارند كه ورق هاي تمبر را به صورت منگنه اي تحت فشار قرار داده و فاصله ميان تمبرها را دندانه مي زند و حاشيه سالم و بدون دندانه مي ماند.
اهميت اين ماشين ها نه به نوع بلكه به كاركرد آن هاست، از اين قرار كه آن ها بتوانند به طور يكسان دندانه بزنند نه بعضی را كم تر و بعضي را بيشتر. به هر صورت ماشين های مختلف دندانه زنی و چگونگی تنظيم آن ها از لحاظ شكل و اندازه و فرم سوزن ها ، دندانه های متفاوتی را ايجاد مي كنند، از قبيل:
- دندانه كور[5]– اين دندانه ها تا حاشيه ورق هاي تمبر ادامه يافته و ماشين به خوبی و روشنی اقدام به سوراخ نمي كند . چنين ورق هايی از تمبر به نظر مي رسد كه در بعضی از فاصله ها دندانه زده نشده است، ولی با ذره بين اثر ماشين را در محل خود مي توان ديد.
- دندانه ناهموار[6]– دندانه هايی است كه خيلي زبر و ناهموار بوده و تشخيص سوراخ ها از هم بسيار مشكل مي باشد. بيشتر شبيه يك خط برجسته اي مي باشد تا سوراخ هاي دندانه.
- دندانه مشخص[7]– دندانه هاي دقيق كه به روشني و وضوح ديده مي شود به وسيله ماشين هاي جديد با كاربرد موثر ، زده مي شود . اين نوع دندانه نقطه مقابل دندانه هاي نا هموار مي باشد . با اين دندانه ها تمبر به راحتي از هم جدا مي شود و در صد تلفات آن به مراتب كمتر است.
- دندانه مكرر[8]– گاهي در يك ورق تمبر به طور تصادفي يك رديف دو مرتبه دندانه مي خورد اين قبيل تمبرها را نمي توان از مقوله اشتباه (ارور) به حساب آورد.
- دندانه سوزني[9]– به اين نوع دندانه ، سوراخ هاي ماشين دوزندگي گويند كه با كاغذ زده شده باشد اثري كه اين سوزن ها بر كاغذ مي گذارد خيلي كم و سوراخ ها به سختي ديده مي شود.
- دندانه نابه جا[10]– روي طرح اصلي تمبرگاهي دندانه هايي زده مي شود كه به منزله امضا سازمان مربوطه تلقي مي گردد . نقش اين دندانه ها حرفي از الفباي لاتين است. اين ها از جمله ندانم كاري هايي است كه تمبر را ضايع مي كند و اين روز ها به ندرت انجام مي گيرد.
- دندانه مركب[11]– در اين نوع تعداد دندانه هاي دو قسمت بالا و پايين با طرفين فرق دارد. در كليه راهنماي هاي تمبر ابتدا تعداد دندانه هاي بالا و پايين بعد تعداد دندانه هاي طرفين تمبر را ذكر مي كنند بدين ترتيب 12⨉ 5/11 كه در 5/11 دندانه هاي بالا و پايين و 12 دندانه هاي طرفين در فاصله دو سانتيمتر طول مي باشد.
- دندانه هاي ديگر[12]– انواع ديگري از دندانه تمبر هست كه اين روز ها كم تر به كار مي رود از جمله دندانه هاي چهار گوش و انواع دندانه هاي غلطكي و غيره مي باشد.
تعيين تعداد دندانه تمبر
براي اين منظور كارت به خصوصي هست كه به طور معمول از مقوا ساخته مي شود ، نمونه هاي كاغذي، پلاستيكي و حتي فلزي آن نيز تهيه شده است با اين كارت ، ش 48 طول و عرض و اندازه طرح اصلي تمبر همچنين دندانه ها را محاسبه مي كنند بدين ترتيب كه دندانه هاي تمبر را روي خطوط عمودي كه از بالا به پايين كشيده شده است قرار مي دهيم جايي كه تمام دندانه هاي تمبر درست روي اين خطوط منطبق گرديد عددكنار ي كارت ، تعداد دندانه ها را نشان مي دهد.
[1] Henry Archer
[2] Guillotine
[3] Comb
[4] Harrow
[5] Blind Perforation
[6] Rough Perforations
[7] Clean – Cut perforations
[8] Double Perforations
[9] Pin Perforations
[10] Perfins
[11] Compound Perforations
[12] Others Perforations
