1246 – افتتاح انستیتوی بررسی آفات گیاهی

موزه حشره‌شناسی هایک میرزایانس (انگلیسی: Hayk Mirzayans Insect Museum‎) در سال ۱۳۲۴ به شکل آزمایشگاهی کوچک در وزارت کشاورزی در تهران تأسیس شد. در شهریور سال ۱۳۴۳ با تأسیس مؤسسه با نام انستیتو بررسی آفات و بیماری‌های گیاهی به این مؤسسه انتقال یافت و چندی بعد در بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات متمرکز شد. این موزه وابسته به مؤسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با بیش از چهار میلیون نمونه حشره، تنها مرجع رسمی شناسایی و رده‌بندی حشرات و غنی‌ترین موزه جانورشناسی ایران است. موزه حشرات هایک میرزایانس به وسیله هایک میرزایانس بنیانگذاری شد، که پس از درگذشت وی در سال۱۳۷۸، به پیشنهاد وزیر کشاورزی وقت، موزه به نام ایشان نامگذاری گردید. این موزه نزدیک به ۴ میلیون نمونه از حشرات ایران و چند هزار نمونه از حشرات به ویژه پروانه‌های بزرگ نواحی گرمسیری جهان را در خود جای داده است. تا کنون بین ۲۰ تا ۲۵ هزار گونه و زیر گونه از حشرات ایران موجود در موزه شناسایی شده‌است. این موزه دارای صدها نمونه تیپ از جمله هلوتیپ، آلوتیپ و پاراتیپ‌های مختلف است. بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات به کمک کتابخانه بزرگ و گنجینه حشرات موزه از دهه‌های پیش مرجع رسمی تشخیص حشرات و آفات حشره‌ای بوده‌است.

در سال ۱۳۲۲، جلال افشار حشره‌شناس ایرانی آزمایشگاه حشره‌شناسی کوچکی را در وزارت کشاورزی وقت در تهران تأسیس کرد. اندکی بعد، چندین حشره‌شناس روسی مانند دکتر الکساندروف، چواچین و کیریوخین شروع به کار با آزمایشگاه کردند. در سال ۱۳۲۴، گروه کمی از دانشجویان جدید کارشناسی ارشد، از جمله قدرت‌الله فرح بخش و هایک میرزایانس، به آزمایشگاه پیوستند.^[۱]

علاوه بر وظایف منظم خود در آزمایشگاه و مشارکت در برنامه‌های ریشه‌کن کردن حشرات سن گندم و آفت ملخ، میرزایانس شروع به جمع‌آوری و شناسایی انواع حشرات ایرانی کرد، و با کمک همکاران روسی خود پایه و اساس آنچه بعدا به بزرگترین موزه حشرات در کشور تبدیل شد را بنیان نهاد. ^[۲]

طی دهه‌های بعدی، میرزایانس با بی‌قراری به جمع‌آوری و شناسایی حشرات ایرانی ادامه داد. بسیاری از دوستان و همکاران وی نیز نقش مهمی در رشد و پیشرفت مجموعه داشتند.

با استخدام نسل جدیدی از حشره‌شناسان جوان و همچنین تکنسین‌ها برای انجام کارهای سرپرستی، موزه شاهد رشد و نمایی چشمگیر شد. در حدود ۱۵ سال، این مجموعه با نگه داشتن ۲ میلیون نمونه رشد کرد. حشره شناسان مشهوری مانند ژان بارو (از پروانه سانان، فرانسه)، اوجنیو مورالس آگاسینو (راست بالان، اسپانیا)، گونتر ابرت و هاینز فالکنر (پروانه سانان)، آرتور جی لاوال (مگس‌ها) و دیگران توسط این بخش بکار گرفته شدند. بسیاری دیگر نیز (مانند اچ جی امسل و پبرویج) از این مجموعه بازدید و به پیشرفت آن کمک کردند.^[۳]