2049 – روز جهانی قدس 1361

روز قدس
روز قدس در تهران
نام رسمی	روز قدس
برپایی توسط	ایران و دیگر کشورها و جوامع
نوع	ایدئولوژیک
اهمیت	تظاهرات علیه صهیونیسم، دولت اسرائیل و سرزمین‌های اشغال‌شده توسط اسرائیل اورشلیم همچنین همبستگی با مردم فلسطین
آغاز	اخرین جمعهٔ ماه رمضان
تناوب	سالانه
مرتبط به	انقلاب ۱۳۵۷ ایران Palestinian nationalism صهیونیسم‌ستیزی

در ایران، رژه‌های روز قدس توسط دولت حمایت و سازماندهی می‌شود.^[۱۳][۱۴] رویدادها شامل راهپیمایی‌ها و تجمعات گسترده‌ای است. رهبران ارشد ایران در محکومیت اسرائیل و همچنین دولت ایالات متحده سخنرانی‌های آتشین دارند. پاسخ مردم با شعارهای «مرگ بر اسرائیل» و «مرگ بر آمریکا» است.^[۱۵][۱۶] به گفته راجر هاوارد، بسیاری از ایرانیان زیر ۳۰ سال همچنان در رویدادهای روز قدس شرکت می‌کنند، البته به نسبت کمتر از کسانی که در خیابان ها هستند. وی اضافه می‌کند که بسیاری از دانشجویان ایرانی در محوطه خصوصی می‌گویند درگیری اعراب و اسرائیل «هیچ ارتباطی با ما ندارد».

اعتراضات روز قدس در مناطقی از خاورمیانه و لندن و برلین و ایالات متحده برگزار شده‌است. در راهپیمایی‌های لندن ۳۰۰۰ نفر شرکت کرده‌اند، در حالی که در برلین ۱۶۰۰ معترض در سال ۲۰۱۸ مشاهده شد. در سال ۲۰۱۷ حداقل ۱۸ شهر در سراسر ایالات متحده تجمع برگزار شد.^{[۱۷][۱۸][۱۹]}

در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ با دنیاگیری کووید-۱۹ برای اولین بار از زمان آغاز رویداد روز قدس در چهار دهه پیش، عملاً راهپیمایی روز قدس در ایران برگزار نشد.^[۲۰]

ابراهیم یزدی، وزیر خارجه دولت موقت مهدی بازرگان، نام‌گذاری آخرین جمعه ماه رمضان به نام روز قدس به پیشنهاد او مطرح گردیده‌است.^[۲۲][۲۳] بازرگان پیرامون چگونگی مطرح شدن روز قدس و اهداف ان می‌گوید:سید روح‌الله خمینی، در روز ۱۳ رمضان ۱۳۹۹ق (۱۶ مرداد ۱۳۵۸ش) در پیامی خطاب به مسلمین ایران و جهان، آخرین جمعه ماه رمضان را روز قدس نامید و از مسلمانان جهان و دولت‌های اسلامی خواست برای کوتاه کردن دست دولت اسرائیل و پشتیبانان آن به هم بپیوندند.^[۲۱]

سال‌ها قبل از پیروزی انقلاب کشورهای عربی و در راس آن سازمان آزادی‌بخش فلسطین روزی را در ماه اکتبر که یادآور پیروزی فلسطنیان در دره کرامه بود را روز فلسطین عنوان کردند.

وی در توضیح چگونگی نام‌گذاری روز فلسطین نزد فلسطینیان گفت: بعد از جنگ چند روز سال ۱۹۶۷ و شکست مصر و سوریه برای اولین بار فلسطینی‌ها توانستند با یک سلسله عملیات نظامی در دره کرامه که مرز اردن و سوریه بود ارتش اسرائیل را به داخل آن منطقه بکشانند و با عملیات چریکی لطمات بسیاری شدیدی علیه اسرائیل وارد کردند.^{[نیازمند منبع]}

وزیر خارجه دولت مهدی بازرگان افزود: به دنبال این پیروزی آن روز تاریخی به «معرکه کرامه» و «روز جهانی فلسطین» عنوان گردید که در ماه اکتبر مراسمی در این روز در همه جا برگزار می‌شد. وی با بیان اینکه نامگذاری روز فلسطین هویت عربی داشت و مورد استقبال مسلمانان و کشورهای اسلامی قرار نگرفت، اظهارداشت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در وزارت امور خارجه با دوستانی از جمله آقایان کمال خرازی و علی صادقی تهرانی معاونان سیاسی و بین‌الملل اینجانب، بحث و تبادل نظر کردیم و در نتیجه پیشنهادی به بنیانگذار انقلاب ارائه کردیم که روز قدس به جای روز فلسطین در آخرین روز جمعه ماه مبارک رمضان قرار گیرد. وی تصریح کرد: علت این که جمعه آخر ماه رمضان را مطرح کردیم به این دلیل بود که دهه آخر ماه رمضان یعنی از ۱۹ تا ۲۷ این ماه در خصوص شب قدر اختلاف‌هایی وجود دارد به همین دلیل جمعه آخر ماه رمضان پیشنهاد شد.^{[نیازمند منبع]}

در ۱۶ مرداد ۱۳۵۸،^[۲۴] پس از بمباران جنوب لبنان توسط نیروهای دفاعی اسرائیل، سید روح‌الله خمینی بدون اشاره به ابراهیم یزدی، از مسلمانان جهان خواست تا آخرین جمعهٔ ماه رمضان را به عنوان «روز قدس» انتخاب کنند و در این روز همبستگی خود را در حمایت از «حقوق قانونی مردم مسلمان فلسطین» به نمایش بگذارند.

ابراهیم یزدی البته در همان ایام در گفتگوی خود با محمدمهدی جعفری که در کتاب خاطرات وی درج شده از اینکه خمینی بدون اشاره به ابراهیم یزدی از این پیشنهاد استفاده کرد گله می‌کند^{[نیازمند منبع]}:

…. محسن رفت، من بیرون سالن منزل آقای حاج سید جوادی با دکتر یزدی شروع کردم به صحبت کردن، دکتر یزدی گله می‌کرد و می‌گفت: روز قدس را من در نماز جمعه پیشنهاد کردم که آخرین جمعه ماه مبارک رمضان باشد، من به امام این پیشنهاد را کردم، اما وقتی اعلام شد اصلاً اسمی از من نبردند.

من به او گفتم: تو برای اسم این کار را کردی یا برای خدا؟

دکتر یزدی گفت: نه، برای خدا و به خاطر فلسطینی‌ها این کار را کردم.

من گفتم: حالا به نام هر کس که می‌خواهد تمام بشود، اسم در اینجا مهم نیست…

سید روح‌الله خمینی در مورد روز قدس گفته بود: «روز قدس فقط روز فلسطین نیست، روز اسلام است؛ روز حکومت اسلامی است. روزی است که باید جمهوری اسلامی در سراسر کشورها بیرق آن برافراشته شود. روزی است که باید به ابرقدرتها فهماند که دیگر آن‌ها نمی‌توانند در ممالک اسلامی پیشروی کنند. من روز قدس را روز اسلام و روز رسول اکرم می‌دانم، و روزی است که باید ما تمام قوای خودمان را مجهز کنیم.»^[۲۵][۲۶] همچنین او در شرح جهانی بودن این روز گفت: «روز قدس، جهانی است، و روزی نیست که فقط اختصاص به قدس داشته باشد. روز مقابله مستضعفین با مستکبرین است، روز مقابله ملتهایی است که در زیر فشار ظلم آمریکا و غیر آمریکا بودند، روزی است که باید مستضعفین مجهز بشوند، در مقابل مستکبرین، و دماغ مستکبرین را به خاک بمالند… روز قدس، روزی است که باید سرنوشت ملتهای مستضعف معلوم شود باید ملتهای مستضعف در مقابل مستکبرین اعلان وجود بکنند، باید همان‌طور که ایران قیام کرد، و دماغ مستکبرین را به خاک مالید، و خواهد مالید، تمام ملتها قیام کنند، و این جرثومه‌های فساد را به زباله‌دانها بریزند.»^[۲۷] پس از دعوت سید روح‌الله خمینی، این روز در ایران به عنوان روز جهانی قدس نامگذاری شد.^{[۲۸][۲۸][۲۹][۳۰]} همه ساله در ایران گروه‌هایی از مردم قبل از اقامه نماز جمعه به راهپیمایی در حمایت از مردم فلسطین می‌پردازند. در شماری از کشورهای اسلامی نظیر ترکیه، اندونزی، بحرین، لبنان و پاکستان و حتی برخی از کشورهای غیر اسلامی نظیر ایالات متحده آمریکا و انگلستان نیز، تظاهراتی در برخی از مراکز اسلامی و با حضور گروهی از مسلمانان و غیرمسلمانان برگزار می‌شود.^{[۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷]}