راه‌آهن سراسری ایران نام راه‌آهنی است که در دوران رضاشاه ساخته شد و تهران را از طریق بندر شاه (بندرترکمن امروزی) به دریای خزر و از طریق بندر شاهپور (بندر امام خمینی امروزی) به خلیج فارس متصل می‌کند. در دوران محمدرضاشاه این راه‌آهن گسترش پیدا کرد و تهران را به مشهد، تبریز و اصفهان نیز متصل ساخت. خط آهن بر اساس لایحه‌ای که در اسفند ۱۳۰۵ به پیشنهاد نخست‌وزیر وقت در مجلس تصویب گردید ساخته شد. پیش از ساخت این خط، ۲۳۰ کیلومتر خط‌آهن در دوران قاجار در ایران ساخته شده بود.[۳]
رضاشاه در بازدید از عملیات ساخته شدن راه‌آهن ایران.
روز چهارم اسفند ۱۳۰۵ خورشیدی لایحهٔ تأسیس راه‌آهن سراسری ایران به تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی رسید.[۴] در ۲۳ مهرماه ۱۳۰۶ اولین کلنگ ساختمان راه‌آهن سراسری در تهران محل کنونی ایستگاه تهران برزمین زده شد و از همان وقت رسماً ساختمان راه‌آهن از سه نقطهٔ جنوب و مرکز و شمال توسط کشور آلمان آغاز شد؛ که بعدها در زمان جنگ جهانی دوم توسط متفقین، سلاح برای روسیه ارسال می‌کرد.تأمین مالی ساخت پروژه یکی از دغدغه‌های همیشگی ایرانیان بود. پیش از رضاشاه، به پیشنهاد صنیع‌الدوله رئیس مجلس با وضع مالیات بر روی اقلامی همچون چای، شکر و نمک این مشکل حل شد.[۳]
نخستین شرکتی که در امر نقشه‌برداری و ساختمان راه‌آهن سراسری نماینده‌اش را به ایران فرستاد کمپانی ساختمانی یولن آمریکایی بود.[۵] |برای اینکه این امر با سرمایهٔ داخلی انجام یابد و از طرفی تحمل هزینهٔ آن برای ملت ایران طاقت‌فرسا نباشد، پیش از آغاز به ساختمان راه‌آهن دولت وقت قانون انحصار قند و شکر و چای را وضع و در نهم خرداد ۱۳۰۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسانید. به موجب این قانون مقرر گردید از هر سه کیلو قند و شکر دو ریال، و از هر سه کیلو چای شش ریال مالیات اخذ و درآمد حاصله از آن صرف هزینهٔ ساختمان راه‌آهن سراسری گردد.[۳]
در آوریل ۱۹۳۳ ایران قراردادی را با شرکت دانمارکی کمپساکس به امضا رساند. کمپساکس در آن زمان مشغول ساخت‌وساز راه‌آهن در ترکیه بود و رضاشاه توصیهٔ ترکیه در مورد این شرکت را قبول کرد. از طرفی آوردن یک شرکت از یک کشور کوچک هیچ‌گونه خطر سیاسی برای استقلال ایران نداشت. کمپساکس برای اجرای بخش‌های این قرارداد، با ۴۳ شرکت پیمانکاری مختلف از اروپا، ایالات متحدهٔ آمریکا و ایران قرارداد بست. مهندسان کمپساکس عملیات در هر کدام از بخش‌ها را نظارت می‌کردند و عملیات را از دفتر مرکزی تهران هماهنگ می‌کردند. طبق قرارداد لازم بود کمپساکس خط را تا ماه مهٔ ۱۹۳۹ تکمیل کند. کمپساکس پروژه را زیر بودجه و پیش از موعد مقرر در قرارداد به اتمام رساند و بنابراین این خط آهن در ۲۶ اوت ۱۹۳۸ افتتاح شد.[۶]
راه‌آهن سراسری در ۲۷ مرداد ماه ۱۳۱۷ به پایان رسیده و دو خط شمال و جنوب در ایستگاه راه‌آهن سمیه به یکدیگر متصل و در روز سوم شهریورماه ۱۳۱۷ این خط با تشریفات خاصی رسماً افتتاح و بهره‌برداری آن آغاز شد. نخستین خط راه‌آهن نوین ایران در دوران رضا شاه پهلوی از شاهی (قائم شهر کنونی) تا بندر شاه (بندر ترکمن امروزی) در سال ۱۳۰۸ حرکت کرد.
خط راه‌آهن تهران-تبریز یکی از خطوط راه‌آهن مهم در ایران است.ساخت این خط از سال ۱۳۱۷ در تهران آغاز و تا سال ۱۳۲۱ ساخت و ریل‌گذاری آن تا شهر میانه به اتمام رسید. اما جنگ جهانی دوم مانع ادامه کار شد، با خاتمه جنگ، ریل‌گذاری از میانه از سر گرفته شد و در تاریخ ۴ اردیبشهت ۱۳۳۷ این خط به بهره‌برداری رسید.[۱]
