1349 – سرشماری عمومی کشور 1345

سرشماری عمومی نفوس و مسکن بزرگترین سرشماری است که در ایران انجام می‌گیرد. این سرشماری در ابتدا هر ده سال یک بار با هدف تعیین مشخصات جمعیتی کشور ایران توسط مرکز آمار ایران انجام می‌گرفت اما از سال ۱۳۸۵ به بعد مقرر شد این سرشماری هر پنج سال یک بار انجام گیرد. به دلیل بحران اقتصادی در اواخر سدهٔ ۱۴، هیئت دولت از انجام سرشماری ۱۴۰۰ صرف نظر کرد و سرشماری بعدی را به سال ۱۴۰۵ موکول کرد.^[۱] در سرشماری ۱۳۹۰ جمعیّت ایران حدود ۷۵ میلیون نفر تعیین شد. در ایران، بنابر مادّهٔ ۴ قانون مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، با فرمان رئیس‌جمهور اجرا می‌شود.^[۲] مرکز تحقیقات آماری عبدالخان

سرشماری‌هایی در اواخر سدهٔ سیزده و اوایل سدهٔ چهارده هجری شمسی در ایران انجام شده بود. چندین مرتبه هم دولت و هم شهرداری‌ها برای تأمین احتیاجات عمومی مخصوصاً خواربار اقدام به سرشماری کردند اما نتیجه موفقیت‌آمیزی نگرفتند. علت اصلی ناکام ماندن این سرشماری‌ها این بود که مردم از اظهار حقیقت خودداری می‌کردند. در سال ۱۳۰۷ خورشیدی با تصویب «قانون سجل احوال» دولت موظف شد هر ده سال یک بار سرشماری کند اما نخستین سرشماری رسمی در سال ۱۳۱۸ انجام گرفت.^[۳]

دولت برای اجرای قانون سرشماری که در دهم خرداد ۱۳۱۸ به تصویب مجلس شورای ملی رسید، ابتدا در اول تیر آن سال سرشماری را به صورت آزمایشی در شهر کاشان اجرا کرد. روز اجرای سرشماری تعطیل همگانی شد و جز مأموران سرشماری، همهٔ مردم ملزم شدند در خانه بمانند. مأموران سرشماری از میان کارمندان دولت و شهرداری‌ها، کدخدایان، معلمان و استادان دانشگاه‌ها، دانش آموزان و دانشجویان برگزیده شدند.^[۳]

نخستین «سرشماری عمومی نفوس و مسکن» به صورت علمی را مرکز آمار ایران در سال ۱۳۳۵ انجام داد.^[۴] پس از تأسیس مرکز آمار ایران در سال ۱۳۴۴، قانون این نهاد را موظف کرد که هر ده سال یک بار سرشماری عمومی نفوس و مسکن را اجرا کند. به دنبال تصویب این قانون، مرکز آمار ایران از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۸۵ هر ده سال یک بار سرشماری عمومی نفوس و مسکن را اجرا کرد. پس از سرشماری ۱۳۸۵، بنا به پاره‌ای ضروریات و بر اساس مصوبه هیئت وزیران فاصله زمانی سرشماری به پنج سال کاهش یافت.^[۵]

فهرست سرشماری‌ها:

• سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۳۵)
• سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۴۵)
• سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۵۵)
• سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۶۵)
• سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵)
• سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۸۵)
• سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۰)
• سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۹۵)

روند تغییر و تحولاتی مانند تولد، ازدواج، فوت، طلاق، ساخت و ساز، دانش‌آموختگی، تقسیمات کشوری، مهاجرت مردم بین روستاها و شهرها و استان‌ها سرعت بالایی دارد؛ بنابراین سرشماری ۵ ساله می‌تواند به آمار و ارقام واقعی نزدیک‌تر باشد و شاخص‌های واقعی‌تری در اختیار تصمیم گیران جامعه قرار دهد. در بسیاری از کشورها مانند استرالیا، ژاپن، کانادا، کره جنوبی و نیوزیلند سرشماری‌ها ۵ ساله انجام می‌شود و در ایران هم از سال ۱۳۸۶ مقرر شد که سرشماری‌ها ۵ ساله انجام شوند.^[۶]

در سال ۱۳۹۹، هیئت وزیران دولت حسن روحانی مصوبهٔ قبلی هیئت وزیران دولت محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۶ مبنی بر انجام سرشماری‌ها با بازهٔ ۵ ساله را لغو کرد. به این ترتیب در سال ۱۴۰۰ سرشماری صورت نخواهد نگرفت و فاصلهٔ زمانی بین آخرین سرشماری (۱۳۹۵) تا سرشماری بعدی (۱۴۰۵) مدت ۱۰ سال خواهد بود.^[۱]

جمعیّت ایران و رشد متوسط آن در طی دهه‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵